EL TIÓ DE NADAL!
Nu kerst in zicht komt, komt ook een antieke mythe de Catalaanse huizen binnen: ‘Tió de Nadal’. Het woord tió komt van het Latijnse woord titio en betekent fakkel en het authentieke feest stamt af uit de Catalaanse en Aragonese mythologie. Een jaarlijks terugkerende kersttraditie voor kinderen genoemd ‘Caga tió‘, letterlijk vertaald als ‘poepende fakkel’.
Traditiegetrouw gaan kinderen op 8 december, ‘dia de la Puríssima’ (Onbevlekte Ontvangenis van Maria), op zoek naar el tió in het bos welk vervolgens een prominente plek in de huiskamer krijgt en dagelijks wordt gevoed tot aan kerstavond. El tió is een boomstam waarop ogen en wenkbrauwen worden getekend en een houten neus en poten aan worden bevestigd. Hij wordt bedekt met een typische ‘barretina Catalana’ (Catalaans hoofddeksel) en een dekentje tegen de kou.
El tió krijgt elke dag eten zoals fruit, schillen of etensresten en op kerstavond zal hij lekkers poepen wat veelal bestaat uit Catalaanse kerst zoetigheden zoals ’turrons, neulas en polverons’. Maar zoals bij bijna elke traditie in onze huidige samenleving zie je een verandering in de traktaties en nemen zoetigheden tegenwoordig ook vaak plaats voor kleine cadeautjes.
Na de maaltijd op kerstavond en voor ‘la misa Gallo’ (de nachtmis), komt de familie samen rondom el tió en terwijl er een traditioneel liedje wordt gezongen slaat men met stokken op de tió om hem zo vanonder zijn dekentje zijn geschenken te laten poepen. Na het ritueel wordt de boomstronk in de haard verbrand waarmee hij symbolisch, naast de al eerder gepoepte zoetigheden, warmte en licht schenkt.
Het muzikale gedeelte betreft een eenvoudig liedje op een simpel ritme welk is ontworpen voor en gezongen door kinderen. Er zijn vele variaties in de tekst, maar de meest voorkomende is:
| Caga tió ametlles/avellanes i torró’ no caguis arengades que són massa salades caga torrons que són més bons Caga tió’ ametlles i torró si no vols cagar et donaré un cop de bastó Caga tió! |
| Caga tió De mel i de mató no caguis avellanes que no ens agraden caga torrons que són molt bons. |
