Calçotada: wat is dat?
Als je in het begin van het jaar wel eens in Barcelona of elders in Catalonië bent geweest dan heb je vast wel eens calçots op het menu zien staan. Het eten van deze calçots, een uiensoort die smaakt naar prei, is één van de belangrijkste lokale tradities binnen de Catalaanse gastronomie. Je kunt calçots verkrijgen in een restaurant of authentieke Masia, maar de meest traditionele manier blijft wel om met familie en vrienden aanwezig te zijn op een calçotada, een volksfeest wat voornamelijk tussen januari en begin april wordt gehouden op diverse plekken in heel Catalonië. Op publieke BBQ plaatsen, in de bergen, bij mensen thuis; overal ruik je rond 14.00 uur de geur van brandende calçots. Staand rond lange tafels eet men deze vegetarische lekkernij waarna het nog smeulende vuur wordt gebruikt om botifarres (Catalaanse worstjes) en botifarra negra (bloedworst) te grillen en daarna aan te vallen op het dessert-buffet. Aan glazen voor de wijn ontbreekt het; men gebruikt simpel een porrón (porró), een glazen wijnkruik en het genieten is compleet.
Geschiedenis
Deze zoete en zachte ui vindt zijn oorsprong in het dorpje Valls in de provincie Tarragona, waar aan het eind van de negentiende eeuw de calçot ontdekt werd. Het verhaal gaat over de boer Xat de Benaiges uit de Catalaanse stad Valls die leefde aan het einde van de 19de eeuw. Hij zou de traditionele witte uien gekweekt hebben door ze, naargelang ze groeiden, steeds met meer aarde te bedekken. Op die manier bleef een groter deel van de stengel wit en eetbaar. Dit voortdurend bijvullen van aarde op een plant wordt in het Catalaans calçar genoemd, vandaar de naam calçot. Wij als Nederlanders herkennen dit ‘proces’ binnen de aspergeteelt. Na deze ‘uitvinding’ gingen in het begin van de twintigste eeuw families in Valls deze calçots met elkaar eten en ze maakten er speciale en feestelijke gelegenheden van. Al snel verspreidde de calçotada-hype zich over heel Catalonië en is het tegenwoordig een niet weg te denken evenement.
Traditie
De traditie schrijft voor dat de calçots staand worden gegegeten. Naast calçots, wordt er ook pa amb tomàquet (brood met tomaat) genuttigd en worden er artisjokken en botifarres, worstjes, gegrild op het houtskool dat overgebleven is na het grillen van de calçots. Dit hele ‘vreetfestijn’ gaat uiteraard gepaard met wijn en cava wat wordt gedronken uit een porrón, een soort glazen karaf. Om je kleding netjes te houden krijg je een bavet of slab om en dat is geen overbodige luxe.
Bereiding
Een calçot kent een heel speciale bereiding. Eerst wordt er flink vuur opgestookt en de calçots worden verdeeld op een rooster over de gloeiende vlammen gelegd. Als de calçots helemaal zijn zwart geblakerd trekken twee sterke mannen het rooster van het vuur en worden de calçots in porties van zo’n 20 stuks in een krant gewikkeld en geserveerd op een oude dakpan zodat ze nog even kunnen nagaren. Het ‘pellen’ van een calçot is een techniek die je even onder de knie moet krijgen en dan kun je deze zoete ui in een traditionele saus dippen en als een haring opeten. Zwarte handen verzekerd!
De saus
Iedere familie, zeker in Valls en omstreken, bereidt de calçotsaus op haar eigen manier met geheim recept en dat geldt ook voor de koks in restaurants. Deze typisch Catalaanse saus heeft als basis gemalen noten, knoflook, olijfolie, peper, tomaat, wijnazijn en ui maar kan ook prima in een supermarkt worden gekocht van o.a. het bekende merk Ferrer. Een vergelijkende en ook veelal gebruikte saus is Salsa Romesco, welke ook heerlijk is bij gegrild vlees en groente.
Waar?
De Calçotada is bovenal een Catalaanse gezelligheidstraditie en wordt soms georganiseerd door de gemeente, zoals in de bakermat van de calçot, Valls, het geval is. Buiten Barcelona vind je picknickplekken waar je een calçotada kunt houden zoals bijvoorbeeld Font Les Planes of Torrent de Can Coll in Parque Collserola. Locals reizen op een mooie zondag in maart met de Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya naar Les Planes, een paar stations buiten Barcelona. Op het terrein van dit restaurant staan tientallen BBQ’s om met vrienden en familie te gaan barbecueën. Voor € 10,- mag je gebruik maken van de grill en kun je aanschuiven aan een picknick tafel. Het is dringen geblazen bij de grill, maar geen Catalaan die zich daarover druk maakt.
Wees er wel snel bij, want eind april is het calçotada seizoen echt afgelopen.
EEN CALÇOTADA, EEN TYPISCH GEVALLETJE VAN GEZELLIGHEID KENT GEEN TIJD
